Amstenrade

Amstenrade (Limburgs: Awstroa of Austroa) is een kerkdorp in het zuiden van Nederlands Limburg. Het vormt samen met de plaatsen Oirsbeek, Doenrade, Puth, Schinnen en Sweikhuizen de gemeente Schinnen. Tot 1982 was Amstenrade een zelfstandige gemeente.

Het ligt ten westen van Brunssum en ten noorden van Hoensbroek. Vanouds valt onder het dorp Amstenrade ook de buurtschap Hommert. Deze ligt grotendeels in de gemeente Schinnen, maar gedeeltelijk in de gemeente Heerlen en voor nog een ander deel in de gemeente Nuth.

Geschiedenis

Oudere vormen van de plaatsnaam zijn Osterode (1223), Anstenroden (1274), Anstenrode (1298) en Amstenraedt (1840). De identificatie van de eerstgenoemde vorm wordt betwijfeld, daar geen van de later genoemde vormen deze ondersteunt. Het voorste deel van de naam bevat de persoonsnaam Ansto, het tweede bevat het in vele plaatsnamen voorkomende rode, oftewel 'rooiing, ontginning'. Amstenrade wordt, zover bekend, voor het eerst genoemd in een acte uit 1274, die verband hield met de benoeming van de geestelijkheid van de kapel van Amstenrade.

In 1319 ging Amstenrade als leen behoren tot het kathedrale kapittel van Luik en weer later behoorde de plaats tot het Land van Valkenburg. Ondanks dat het een eigen dorpsraad had, viel het rechtstreeks onder de Schepenbank van Oirsbeek. Amstenrade kreeg onder graaf Arnold V Wolfgang Huyn van Geleen een bestuurlijke functie over het graafschap Geleen-Amstenrade. In 1767 vielen dorp en kasteel door verkoop en huwelijk toe aan de grafelijke familie De Marchant et d'Ansembourg. Na een aantal turbulente periodes zou het uiteindelijk vanaf de Franse tijd als zelfstandige gemeente verder gaan, tot aan de gemeentelijke herindeling van 1982 toe.

RKSP-politicus (later NSB) Max de Marchant et d'Ansembourg was in de jaren '20 en '30 burgemeester van Amstenrade.

Heerlijkheid Oirsbeek

In 1609 werd de schepenbank van Oirsbeek, bestaande uit Oirsbeek, Amstenrade, Bingelrade en Merkelbeek door de Spaanse regering verkocht aan Arnold III Huyn van Geleen. Vanaf 1557 waren deze reeds verheven tot heerlijkheid en werden deze verpand. In 1664 ging deze heerlijkheid op in het graafschap Geleen en Amstenrade. Per 1796, aan het einde van de Ancien Régime, werd Amstenrade een zelfstandige gemeente, die bij de gemeentelijke herindeling per 1 januari 1982 opging in de gemeente Schinnen.

---

Kasteel Amstenrade.

---

Bijzonderheden

Rondom kasteel Amstenrade ontwikkelde zich in de loop der eeuwen een nederzetting, waarvan de oorspronkelijke wegen alle, zoals de stralen van een ster, leiden naar het slot als markant middelpunt. Weliswaar hebben naderhand veel uitbreidingen plaatsgevonden richting Hoensbroek en Hommert/Schinnen, maar in de huidige wegenstructuur is het stervormig patroon nog duidelijk te herkennen. Het gebied rondom het kasteel was dan ook echt het dorpscentrum. Behalve de kerk bevinden zich aan het kerkpleintje ook nog de pastoorsboerderij, de burgemeesterswoning en de dorpsherberg. Andere karakteristieke panden, naast het kasteel, de kerk en de overige panden aan het Kerkplein, zijn onder meer de pastorie, het klooster, de school en villa De Streek.

    MVE